«کاغذکنان در گذرگاه تاریخ ایران» نام اثری است که پیشینه تاریخی یکی از بخش‌های شمالی و مغفول ایران را، بازمی‌نمایاند. برای درک اهمیت این تحقیق نوانتشار، معرفی اجمالی این منطقه، ضروری می‌نماید.
کاغذکنان تا سال ۱۳۵۸، یکی از بخش‌های خلخال بود که به دلیل نبود راه ارتباطی مناسب با این شهر، به میانه واگذار شد. این منطقه یکی از مراکز و شهرک‌های ساخت کاغذ در دوران رونق صنعت کاغذسازی در ایران، پس از انتقال این صنعت از چین به کشورمان بود که نیاز‌های کاغذی رَبع رشیدی و تبریز را، تأمین می‌کرده است. بیشتر مردم این شهر، به کاغذسازی در «کاغذخانه»های خویش می‌پرداخته‌اند و از سده هفتم هجری، آنجا را به نام «کاغذکنان» خوانده‌اند.
کاغذکنان، یکی از تاریخی‌ترین و قدیمی‌ترین مناطق شهرستان میانه و استان آذربایجان‌شرقی است، که در دورانی از تاریخ، همچون ابتدای دوران اسلامی تا دوران حکومت مغولان، شهری پویا و آباد بوده و قطب تجاری منطقه محسوب می‌شده است. این بخش، سه راه دارد که یکی در سطح روستایی، روستا‌ها را به یکدیگر ارتباط می‌دهد.
دیگری راهی است که روستا‌ها را به شهر میانه ارتباط می‌دهد و اصلی‌ترین راه آن، جاده سرچم- اردبیل است که در مقیاس ملی، استان اردبیل را به آزادراه تهران- تبریز متصل می‌کند و فاصله آن تا تهران را، چهار ساعت کاهش می‌دهد. پژوهش مورد معرفی، توسط اکبر پرندی تألیف شده و مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، آن را منتشر ساخته است.
ناشر در دیباچه این کتاب، در باب اهمیت موضوع و محتوای آن، چنین آورده است: «نویسنده کتاب به جهت خدمت به فرهنگ و مردم زادگاه خود و احیای عظمت تاریخی و فرهنگی آن سامان از سال ۱۳۷۴ شروع به تحقیق در زمینه تاریخ و جغرافیای منطقه نموده و به جمع‌آوری اطلاعات و اسناد تاریخی از دوران صفویه و قاجاریه و شناسایی علما و مشاهیر منطقه کوشیده است. کاغذکنان، یکی از بخش‌های سه‌گانه شهرستان میانه، از استان آذربایجان‌شرقی است.
در این کتاب و پیشینه تاریخی و موقعیت جغرافیایی منطقه یادشده، بررسی می‌شود. کاغذکنان در اواخر دوره قاجار و دوره پهلوی، بیشترین ستم و بی‌توجهی را بر خود دیده و در طول ۳۰ سال گذشته، بیشتر مردم ساکن در آنجا به شهر‌های بزرگ، اکثریت به شهر تهران و حومه آن مهاجرت کرده‌اند و در سال‌های اخیر، مهاجرت شدت بیشتری داشته که امید است مورد توجه مسئولان قرار گیرد.
در فصل اول این اثر، موقعیت جغرافیایی، فرهنگی و اجتماعی کاغذکنان توصیف شده است.
فصل دوم مروری است بر سرگذشت کاغذکنان از اوایل قرون اسلامی تا ظهور صفویه.
فصل سوم درباره دوره صفویه و کاغذکنان است.
در فصل چهارم، اوضاع سیاسی و اجتماعی منطقه کاغذکنان و خلخال در دوره بعد از انقلاب مشروطه بررسی شده است.
فصل پنجم به معرفی علما و مشاهیر علم و ادب کاغذکنان اختصاص دارد.
در فصل ششم آثار تاریخی کاغذکنان معرفی شده‌اند.
فصل هفتم نگاهی است به اوضاع اجتماعی کاغذکنان در دوره پهلوی به ویژه مقطع حاکمیت رضاخان.
صفحات پایانی به تصاویر، اسناد و معرفی اماکن دیدنی و آثار تاریخی و رجال کاغذکنان، اختصاص دارد. کتاب با نمایه اسامی به پایان می‌رسد».
منبع: روزنامه جوان /نیما احمدپور
