مقاله – هويت چيست ؟
حامد محقق - hamedmohaqqeq@yahoo.com
مقدمه : اهمیت موضوع «هویت» و بحرانهای ناشی از بی هویتی که امروزه حیات جوامع از جمله جامعه جوان ما را بشدت تهدید می کند و چالشهایی که پیش روی ماست ، مرا واداشت در این نوشته به یکی از دغدغه های جدی و همیشگی ذهن خودم بپردازم و پیامدهایی که بی هویتی در سرشت و سرنوشت جامعه می تواند داشته باشد. وسعت و گستردگی مبانی و اصول هویت از یک طرف و نیز دانش ناچیز این حقیر مرا واداشت تا قلمم – این رفیق شفیقم- را زمین بگذارم ولی احساس کردم که این یادآوری شاید تلنگری باشد بر اهمیت این موضوع در آینده و از همه شهروندان صاحب سبک و صاحب دانش میانه ای خواهشمندم با نظرات سازنده و راهگشای خود این مهم را کالبد شکافی نمایند تا قدمی هرچند کوچک برای بازخوانش این مقوله بنیادین با همگامی هم برداشته باشیم. از سایت صدای میانه نیز به خاطر اینکه پنجره ای برای تعاطی افکار گشوده سپاسگزارم.
هويت ، يكي از مهمترين مسائل و چالش هاي پيش روي جوامع در حال توسعه در طي فرآيند جهاني شدن و جهاني سازي خواهد بود و پرداختن به اين مقوله ضرورتي اجتناب ناپذير مي نمايد ، چرا كه در صورت كوتاهي در اين مهم ، با بوجود آمدن بحران هويت ، شاهد بسياري از آشفتگي ها و نابسامانيهای بنیان شکن خواهيم بود.
اصولا اول باید ببینیم هويت چيست؟ هويت درلغت وجود ، هستي و ذات معنا شده است. هويت ، غالبا به معناي حقيقت شي يا شخص كه صفات جوهري او را در بردارد ، بكار مي رود. بيشتر روانشناسان هويت را نقطه مقابل بي هويتي يا گم كردن خويش قرار ميدهند و شكل گيري و قوام هويت را در تحقق احساس، تداوم و ثبات جستجو ميكنند. برخي ديگر نيز آنچه موجب شناسايي انسان شود را هويت مي نامند. يعني عاملي كه باعث تمايز يك فرد از ديگري ميشود. پس مقوله هويت در اين تعريف در خلا ايجاد نمي گردد ، بلكه حتما بايد يك خود و يك غير وجود داشته باشد وگرنه شناسايي معنا نمي يابد. عده اي نيز از هويت ، به عنوان چيستي و كيستي خود ياد مي كنند.
نكته بسيار باريكي در اين تعريف نهفته است. تا ما ندانيم كه بوديم ، نمي توانيم بدانيم كه هستيم. يعني شناخت هستي ما وابسته به شناخت تاريخي ماست. پس تا ندانيم كه چگونه به جايي كه هستيم رسيده ايم، نمي توانيم بدانيم كه به كجا مي رويم. اين نكته، اهميت درك گذشته و شناخت دقيق آن يعني مطالعه تاريخ را نشان مي دهد. درك و شناخت درست از تاريخ ، گذشته و تجربه آموزي از آن بي شك منشا آثار مثبت در فرآيند توسعه همه جانبه در قالب هاي مختلف اقتصادي، سياسي ، فرهنگي، اجتماعي و... خواهد بود.
هر فردي اگر بتواند به پرسش هاي زير پاسخ درست و متقاعدكننده پيدا كند ، مطمئنا هويت اصيل خود را پيدا خواهد كرد:
1- بداند جايگاه و منزلت او چيست ؟
2- آگاه باشد كه چه پيوند ها و رشته هايي او را به خود و جهان خارج از خود وابسته ميكند؟
3- درك كند كه در مقابل خود و ديگران چه نقشها ، وظايف و مسئوليت هايي بر عهده دارد؟
4- شناخت منطقي مبتني بر واقعيت ، از فعاليت خود و ديگران بدست آورد.
5- نسبت خود را با گذشته ، حال و آينده بدرستي دريابد.
همانطوري كه مشخص است در اين سئوالات تمام مراحل زندگي انسان چه دنيوي و چه اخروي مطرح است و يقينا پاسخ صحيح به اين پرسشها ، هر انساني را به هويت حقيقي و واقعي خود رهنمون و چراغ هدايت او در پيمودن مسير دشواري خواهد بود كه گذشتن از پيچ و خم هاي دشوار آن فقط با شناخت هويت و حفظ آن ممكن است.
میانه / دوازدهم تیرماه 91 / حامد محقق
